| W
czasie II wojny światowej od września 1939 do czerwca 1940 służył w wojsku
polskim we Francji, jako korespondent wojenny przydzielony do I Dywizji
Grenadierów. W akcji od 12 czerwca do 21 czerwca 1940. Dostał się do niewoli
niemieckiej, gdzie mówiąc doskonale po francusku przez cały czas pobytu
w niewoli udawał Francuza, co uratowało mu życie. Po ucieczce z niewoli
swoje przeżycia w obozie jenieckim opisał w książce pt. Kłamałem, aby
żyć: pamiętnik roku niewoli, New York 1945. O listopada 1942 do lutego
1943 pełnił obowiązki oficera ordynansowego przy dowódcy konspiracyjnej
organizacji wojskowej w okupowanej Francji. Po inwazji aliantów na Francję
w 1944, wstępuje do 1 Polskiej Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Jako korespondent wojenny został przydzielony do 24 Pułku Ułanów, z którym
we wrześniu i październiku 1944 walczy w Belgii i Holandii. Za udział w
kampaniach wojennych odznaczony polskim Krzyżem Walecznych i francuskim
Croix de Guerre. Swoją służbę wojskową zakończył w stopniu rotmistrza.
Demobilizacja zastała go na stanowisku asystenta przy attache wojskowym
w Ambasadzie R.P. w Waszyngtonie w 1945 r.
W latach
1951-1954 należał do Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce
(Placówka 201 w Nowym Jorku), następnie do Stowarzyszenia Polskich Kombatantów
w Stanach Zjednoczonych. Od listopada 1972 ponownie wstępuje do SWAP, pozostając
do końca życia członkiem Placówki 123 SWAP w Maspeth, NY.
Wielki
bibliofil, którego kolekcja trudna jest do określenia, głównie z powodu
niezwykłości "Białych Kruków", jakie udało mu się zgromadzić na emigracji
w USA. W 1948 roku Ksawery Pruszyński ofiarował Jancie swoją "Karabelę
z Meschedu" z następującą dedykacją: "Mej kochanej Jancie, Reyowi reportażu
polskiego, na wspomnienie jego gościny w Gandawie - Ksawery 11 XI".
Janta
zadebiutował w 1928 roku reportażem w poznańskim magazynie dla myśliwych.
Od tej debiutanckiej publikacji ruszyła lawina druków, jakie składają
się dzisiaj na jego ogromny dorobek. Wydał drukiem 23 tomy poezji, 10 tomów
reportaży, 2 dramaty, 3 powieści, 7 tomów esejów, 4 pozycje w języku angielskim
w tym zupełnie niezwykłą: A History of nineteenth Century American-Polish
Music with annotated Bibliography and Illustrations, New York 1982..
W sumie było tego 63 pozycje książkowe i ponad 1.5 tys. publikacji prasowych
w różnych językach i różnych miejscach na świecie.
W 1949
r. wydał w Paryżu książkę będącą relacją z jego podróży do Polski: "Wracam
z Polski 1948: Warszawa, Wrocław, Kraków, Poznań, Szczecin - życie, polityka,
gospodarka, sztuka, ludzie i zagadnienia". Książka spotkała się z bardzo
niechętnym, wręcz wrogim przyjęciem w polskich, niepodległościowych środowiskach
emigracyjnych na Zachodzie, co przełożyło się na dotkliwy, wieloletni bojkot
towarzyski jego osoby w tychże środowiskach.
Był
prezesem Stowarzyszenia Polskich Klubów Kulturalnych w Buffalo, działał
w Fundacji Kościuszkowskiej, prowadził sławny antykwariat na całą Amerykę
z polskimi książkami w Nowym Jorku. Organizował komitet "powrotu skarbów
wawelskich do Polski". Był w Buffalo przez czas jakiś właścicielem wytwórni
pierogów. W tym samym Buffalo wystawił po angielsku dramaty Adama Mickiewicza:
"Dziady"
i "Konrada Wallenroda". Aktywność Janty w zabieganiu o postrzeganie
Polski i jej dorobku nie ma równych do dnia dzisiejszego na terenie nie
tylko Ameryki. Był wielkim znawcą i kolekcjonerem Conradianów i Chopinianów.
Miał kolekcję niebywałą. Można było w niej znaleźć rzeczy najczęściej uznane
za zaginione, lub po prostu nie notowane w bibliografiach czy kolekcjach
istniejących.
Los
emigranta wiernemu swojej kulturze i swojemu powołaniu to los Janty. Potrafił
Janta zrobić z tego niedościgniony wzór do naśladowania dla wszystkich
Najmitów.
Zmarł
w szpitalu w Southampton 19 sierpnia 1974 roku, co nazajutrz obszernie
opisał nowojorski "The New York Times". W rok później urna z prochami została
wmurowana w katakumbach warszawskich Powązek i opatrzona mottem z Norwidowego
wiersza:
Z
rzeczy tego świata ostaną tylko dwie
Dwie
tylko: poezja i dobroć, i więcej nic
Więcej
o Jancie można dowiedzieć się z następujących opracowań monograficznych:
1.
Janta
- człowiek i pisarz. Praca zbiorowa pod red. J. R. Krzyżanowskiego,
wyd. PFK Londyn, 1982
2.
Szkice
o literaturze emigracyjnej, M. Danielewicz-Zielińska, Instytut Literacki,
Paryż 1978
3.
The
History of Polish Literature, Cz. Miłosz, The Macmillan Company, New
York, 1969
4.
Dalekie
drogi literatury polskiej, M. Stępień, Wyd. Literackie, Kraków 1989
5.
Literatura
Polska na Obczyźnie, T. Terlecki. Londyn 1964-65
6.
Aleksander
Janta-Połczyński Ballada o wiecznym szukaniu, F. Palowski, PWN Warszawa
- Kraków 1990
7.
Wszystkie
strony świata są moje. F.Palowski wydane przez przyjaciół w Krakowie
1998
W 2006
roku TV POLONIA wyprodukowała barwny 38 minutowy film dokumentalny o Aleksandrze
Jancie-Połczyńskim, pt. Życie jak przygoda. Reżyserem filmu i autorem
scenariusza jest Marian Kubera.
Informacje
dotyczące służby wojskowej i działalności Aleksandra Janty-Połczyńskiego
w organizacjach kombatanckich, pochodzą z Archiwum SWAP w Nowym Jorku.
Opracowanie:
Mietko Rudek, Teofil Lachowicz
|
