Z okazji 90. rocznicy odzyskania niepodległości i 90. rocznicy czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej, Okręg 2-gi Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, we współpracy z Instytutem Piłsudskiego w Nowym Jorku zorganizował 1 listopada 2008 r. wspólne obchody tych ważnych rocznic. Rozpoczęto je uroczystą Mszą św. w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie w intencji ochotników z Ameryki poległych za wolność Polski w latach 1914-1920. Mszę odprawił ks. Andrzej Bielak, który wygłosił płomienne kazanie nawiązujące do wielkiego patriotyzmu Polonii amerykańskiej i jej synów, którzy w liczbie ponad 20 tysięcy podczas I wojny światowej ochotniczo zgłosili się do Armii Polskiej we Francji, aby walczyć za wolność Polski. We Mszy św. uczestniczyli m.in. weterani ze SWAP, kombatanci z SPK oraz delegacja Instytutu Piłsudskiego na czele z prezesem Magdą Kapuścińską.

Po Mszy św. udano się do siedziby Instytutu Piłsudskiego przy 180 Secound Ave, gdzie odbyło się sympozjum naukowe n/t "Wkład wychodźstwa polskiego w Ameryce w odzyskanie niepodległości przez Polskę po I wojnie światowej". W ramach programu wystąpili historycy zajmujący się tą problematyka, którzy wygłosili następujące referaty: mgr Krzysztof Langowski - Ochotnicy polscy ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej do Legionów Polskich w latach 1914-1917; dr Danuta Piątkowska - Duchowieństwo polskie w USA wobec rekrutacji ochotników do Armii Polskiej we Francji (1917-1919); dr Teofil Lachowicz - Wkład wychodźstwa polskiego w Ameryce w dzieło odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.; dr Iwona Korga - Pamiątki z okresu walk o niepodległość Polski z lat 1914-1920 w zbiorach Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku.

Po wygłoszeniu referatów odbyła się projekcja fragmentu filmu archiwalnego, nakręconego w polskim obozie treningowym w Niagara on the Lake w 1917 roku. Film obejrzano z wielkim zainteresowaniem ze względu na jego unikatowy charakter.

Ostatnim punktem oficjalnego programu było odznaczenie p. Reginy Gorzkowskiej-Rossi najnowszym odznaczeniem Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, medalem Paderewskiego. Odznaczenie wręczył komendant Okregu 2. SWAP kol. Antoni Chrościelewski. Pani Regina Gorzkowska-Rossi otrzymała to wyróżnienie w dowód uznania za przyczynienie się do pokazania w Filadelfii oraz Bostonie wystawy fotograficznej o charytatywnej działalności Herberta Hoovera na rzecz Polski. Wystawa ta prezentowana była w ubiegłym roku w Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku.

Po zakończeniu oficjalnego programu miał miejsce poczęstunek z tradycyjną lampką wina, co sprzyjało rozmowom prowadzonym w miłej atmosferze.

Na uwagę zasługuje fakt, że w budynku obecnego Instytutu Piłsudskiego, w latach 1917-1919 działało Centrum Rekrutacyjne Nr 8, w którym zarejestrowano 3250 ochotników do Armii Polskiej we Francji. O tym fakcie większość uczestników sympozjum dowiedziała się po raz pierwszy. Należy też dodać, że zorganizowane wspólnymi siłami przez Okręg 2. SWAP i Instytut Piłsudskiego sympozjum naukowe, było pierwszą wspólną imprezą zorganizowaną przez tzw. piłsudczyków i hallerczyków, a właściwie przez organizację i instytucję, które kultywują tradycje obu, kiedyś mocno ze sobą zwaśnionych kręgów b. uczestników walk o niepodległość Polski w czasie I wojny światowej. Wniosek z tego, że dopiero trzecie pokolenie Polaków z właściwym dystansem potrafi odnieść się do wydarzeń sprzed 90. lat i bez udowadniania „przewag” jednej, czy drugiej strony politycznego sporu, obiektywnie ocenić, że jedni jak i drudzy przyczynili się do odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.
                                                                                                                                                              

Tekst i zdjecia: Teofil Lachowicz
 

Powrót do archiwum wydarzeń