Wrzesień i w Polsce i w USA jest miesiącem bolesnej historii. Wrzesień 1939 r. i wrzesień 2001 r. przypomina, że historię często tworzą ludzie bez sumienia. Jednak ludzie, którzy budują zwyciężają nad tymi, którzy burzą, jak unaoczniała to uroczystość przy pomniku Katyń 1940 w Jersey City.

W niedzielę, 14 września br. społeczność o patriotycznym polskim duchu zgromadziła się przy pomniku Katyń 1940 w Jersey City w stanie New Jersey, aby złożyć hołd ofiarom Katynia oraz ofiarom zamachu na WTC. Co roku właśnie przed tym niezmiernie dotkliwym w wymowie pomnikiem uczucia szacunku płyną do tych, których unicestwienie zapoczątkował wrzesień 1939 r. inwazji niemieckiej i sowieckiej na Polskę, i do tych, którzy zginęli we wrześniu 2001 r. z rąk terrorystów. 

Pomnik Katyń 1940 na placu Exchange Place i Strefa Zero na Manhattanie odrodzona teraz w Wieżę Wolności mieszczą się w jednym fotograficznym kadrze, symbolicznie łącząc tych wszystkich, którzy tracąc bliskich w tych tragediach żyją w nieukojonym bólu.

Przed uroczystością, którą zorganizował Komitet Pamięci Zbrodni Katyńskiej, Okrąg 2. Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej i Kongres Polonii Amerykańskiej, naczelny komendant SWAP Wincenty Knapczyk dzielił się refleksją: "Przychodzą smutne myśli. A mentalność ludzi nadal się nie zmienia." 

Członkowie SWAP, Jan Malok, żołnierz 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, i Czesław Olejniczak, żołnierz 2. Korpusu Generała Andersa, pokornie prosili: "Nie zapominajmy o tych, którzy odeszli od nas. Nie wolno!" Jan Malok wspominał swoich powietrznych żołnierzy: "Ja ich wszystkich widzę, jak od śmierci się przewracali. Młodsi ode mnie, inteligentni. Nadal czekam na ich meldunek". I dodał: "To jest niesprawiedliwe. Ja jeszcze drepczę, a oni tam już spoczywają." 

Jak nikt inny, weterani armii polskiej i amerykańskiej, którzy walczyli i widzieli śmierć walczących przeżywali uroczystość najgłębiej, podkreślając też obecne wojny, w których żadna ze stron nie jest wiktorem. Członkowie SWAP stawili się licznie: Placówka 81 w Trenton, Placówka 12 w Filadelfii, Placówka 57 w Elizabeth, Placówka 99 w Harrison, Placówka 51 w Jersey City, Placówka 36 w Passaic i Zarząd Główny z Nowego Jorku. Stali jako warta po prawej stronie pomnika razem z kadetami Pułaskiego i Ligą Morską, patrząc na młode pokolenie harcerzy z New Jersey i Brooklynu tworzących kolumnę po lewej stronie. 

Uroczystą akademię otworzyły hymny polski i amerykański w wykonaniu chóru Aria z Wallington, NJ. Gości przywitała Bożena Urbankowska, przewodnicząca KPA w północnym New Jersey. Ceremonię prowadził Krzysztof Nowak, przewodniczący Komitetu Pamięci Zbrodni Katyńskiej, który przywołał pasmo tragizmu, które doświadczyli Polacy z rąk Niemców i Sowietów po wrześniowym wybuchu II wojny światowej. Barbara Stamato, radna z Jersey City, która w imieniu burmistrza miasta odczytała proklamację, wyszczególniła mord Polaków w lesie katyńskim podkreślając, że do 1989 r. rząd ZSRR nie przyznawał się do zabójstwa w Katyniu. 

W modlitwie ksiądz Rudolf Zubik wzniósł prośbę o to, abyśmy mieli siłę i moc, by cieszyć się miłością i zrozumieniem, nawet jeśli nigdy nie pojmiemy mentalności złoczyńców Katynia i WTC.

Konsul RP w Nowym Jorku Grzegorz Swoboda wyraził przesłanie dla obecnych pokoleń od tych, których dziś nie ma: "Jeśli wierzymy w humanistyczne wartości, musimy ich bronić zaczynając od własnego domu". Te słowa brzmiały szczególnie znacząco bowiem ludzie, których sowieckie NKWD wymordowało byli obrońcami wysokich wartości. Byli to oficerowie, intelektualiści i przywódcy polskiego narodu.

Apel poległych poprowadził ksiądz Rudolf Zubik oddając razem ze zgromadzonymi "Cześć ich pamięci!", po którym motocykliści z klubu Husaria z New Jersey i Unknown Bikers z Brooklynu zasalutowali poległym ekspresywnym dźwiękiem odpalonych silników.

Pod pomnikiem wieńce złożyli: naczelny komendant SWAP Wincenty Knapczyk z komendant Okręgu 2. SWAP Antoni Chrościelewski w imieniu weteranów; Kongres Polonii Amerykańskiej; Konsulat Generalny RP; Komitet Pamięci Zbrodni Katyńskiej; Polsko-Słowiańska Kredytowa Unia; Fundacja Kulturalna w Clark; Polska Szkoła im. Piłsudskiego w Jersey City; Klub Gazety Polskiej w Nowym Jorku; Polski Klub Patriotyczny w Nowym Jorku.

W programie artystycznym dzieci z Polskiej Szkoły Dokształcającej im. Marszałka Piłsudskiego w Jersey City zaprezentowały ciekawy materiał słowno-muzyczny. Trzymając symboliczny brzozowy krzyż z biało-czerwoną wstęgą oraz hasła "historia", "prawda", wypowiadały poruszające słowa o poległych, którzy "szli walczyć o twój dom" gdy "zgładzono prawdę, wolność i sprawiedliwość" i nawoływały do pokoju i miłości, bo "wszyscy jesteśmy żołnierzami". Zuzanna Szmacinski pięknie zagrała "Ciszę" na trąbce na koniec programu ułożonego przez dyrektor szkoły Bogusławę Huang.

Ceremonię zamknęły pieśni "Boże, coś Polskę" i "God Bless America", które zainicjował chór Aria, a tłum natychmiast włączył się w śpiew wzruszających słów i melodii obu utworów.

Pan Ludwik Kopeć, który z rodziną przybył z Kinnelon, NJ, by oddać cześć ofiarom Katynia, po oficjalnej uroczystości rozmyślał na głos: "Zginęli ludzie, którzy byli najmądrzejsi i najpotrzebniejsi... Myśmy stracili całą duszę Polski." 

Zapytałam Barbarę Stamato, radną z Jersey City, o myśli, które towarzyszyły jej podczas czytania proklamacji. Odpowiedziała: "To było niezmiernie dotkliwe czytać dziś, że tyle Polaków zginęło w próbach zagłady narodu polskiego przez nazistów i sowietów. Musiałam powstrzymywać wzruszenie. Ten pomnik stoi na właściwym miejscu w naszym etnicznie zróżnicowanym mieście". 

W słoneczny ciepły dzień wieńce białych i czerwonych róż oraz konstelacje czerwonych gerber i białych chryzantem, lilii i hortensji prezentowały się pięknie u stóp pomnika pod lazurowym niebem. Przyciągały one uwagę wielu przypadkowych przechodniów, którzy przystawali, by dowiedzieć się jaką historię kryje pomnik Katyń 1940. 

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Buczkowska 
 

Powrót do archiwum wydarzeń