Musimy tworzyć takie rzeźby monumentalne, żeby inne narody wyczuły w nich temperaturę "polskiej krwi", krwi, która przechodzi z pokolenia na pokolenie jest wieczna i niezniszczalna.  Pomniki monumentalne to słupy milowe w historii narodu, nie pozwalają innym systemom i filozofiom , zniszczyć waloru i rdzenia kultury narodowej. Pomniki milczą, lecz uczą przez wieki i pokazują następnym pokoleniom kim jesteśmy, skąd przyszliśmy i dokąd idziemy.  Każda kompozycja rzeźbiarska to kamerton uczuć, to kompas, to symbol czasu i przestrzeni. Dobrą rzeźbę widzianą raz pamięta się przez całe życie. 

Są to słowa Mistrza Andrzeja Pityńskiego, polskiego patrioty, katolika, sławnego rzeźbiarza, który mino tego, że wyjechał z Polski w 1974 roku ciągle tworzy instynktem i sercem polskim. Wychowanie w duchu patriotycznym i antykomunistycznym jakie otrzymał od ojca i matki stało się fundamentem jego całego życia i twórczości. Jest jedynym polskim rzeźbiarzem, który tak odważnie i bezkompromisowo swoimi pomnikami mówi o tragicznych losach Ojczyzny. Jego pomniki, które stoją w wielu miastach amerykańskich (Nowy Jork, Boston, Doylestown, Baltimore, Jersey City, Trenton, Hamilton, St. Petersburg, Bayonne) i polskich (Warszawa, Kraków, Ulanów, Tarnobrzeg) są symbolami polskości i pokazują najpiękniejsze cechy naszego narodu. Osiągnął wszystko co można w rzeźbie, liczne nagrody, wyróżnienia, najwyższe zaszczyty artystyczne i członkowstwo w prestiżowych organizacjach. Wyciska piętno polskiej rzeźby w sztuce światowej realizując - co najważniejsze - rzeźby o tematyce polskiej. W pełni świadomie nawiązuje do wielkiego dziedzictwa sztuki narodowej. Jego sztuka wyrosła z głębokiego patriotyzmu, szacunku dla ludzi i przeszłości stała się formą służenia ojczyźnie w walce o niepodległość. Jego twórczość pozostaje zjawiskiem odosobnionym na tle współczesnej sztuki polskiej. Ze względu na to, co zrealizował i osiągnął można nazwać go twórca narodowej szkoły rzeźby historycznej.

"Patriota", najnowsze monumentalne dzieło rzeźbiarskie Andrzeja Pityńskiego odsłonięto 11 września w Stalowej Woli, kilkanaście kilometrów od Ulanowa, w którym się urodził 15 Marca 1947 roku. "Patriota" stanął na ziemi zroszonej krwią bohaterów narodu polskiego, partyzantów AK, NOW, NZW, którzy do końca walczyli z wrogami Polski, którzy byli mordowani przez hitlerowców, sowieckie NKWD, komunistyczne UB i bandy UPA.

Dla Pityńskiego, "Patriota" to skrystalizowany, czysty symbol narodu polskiego. Monumentalny symbol polskiego patriotyzmu. To dumny Sarmata, słowiański rycerz, to symbol : Bóg!,  Honor!,  Ojczyzna!,  to "Duch Narodu Polskiego", kroczący przez wieki z dumnie podniesioną głową.  Głowa rycerza zakuta  z prawej strony w przyłbicę hełmu, symbolizuje, że jest on ciągle w walce, rozwiane długie słowiańskie włosy i bujny sarmacki wąs, krzaczaste brwi przypomina głowy Królów Polski, Piastów, Jagiellonów, wielkich wodzów Sobieskiego i Piłsudskiego. Zbroja z pagonami symbolizuje bohaterskich polskich generałów: Dąbrowskiego, Poniatowskiego, Pułaskiego i Kościuszkę.  Pancerz "Patrioty" zdobi krzyż rycerski, ten sam, który był zawsze na husarskich zbrojach pod Kircholmem i Wiedniem, ten sam, który dał początek orderowi Virtuti Militari. Zbroja przepasana jest rycerskim pasem, który symbolicznie nawiązuje do perizonium opasującego biodra cierpiącego na krzyżu Chrystusa.  Symbolika chrześcijańska wyraźnie dostrzegalna jest także na głowie husarza. Dwa głębokie cięcia na przyłbicy symbolizują blizny na prawym policzku Matki Boskiej Częstochowskiej. Buty rycerza zdobią ostrogi. Lewa strona pancerza wyrwana od strzału pocisku w okolicach serca, to symbol "Golgoty Polskiego Narodu", to trzy rozbiory Polski, to pakt Ribbentrop - Mołotow, a potem Jałta i zdrada sojuszników, to obozy koncentracyjne, Syberia, Katyń, utrata 47% ziem polskich, to mordy NKWD i UB na Polskich żołnierzach i partyzantach AK, NOW WIN, NZSW, to mordy nacjonalistów UPA i litewskich sprzymierzeńców hitlerowców, to mordy popełnione na polskich księżach, np. ks. Popiełuszki, to kule w Ojca Świętego Jana Pawła II i w końcu to Smoleńsk 2010. Z tej rozdartej rany wyrasta polskie husarskie skrzydło, symbol wolności, wiary i walki "Za Naszą i Waszą Wolność". Pomimo tych ran "Polski Duch" idzie przez życie z podniesioną głową, z szablą w prawicy na której widnieje orzeł  w koronie. Niosąc na swoich ramionach ciężar historii i ofiary narodu polskiego, kroczy ciągle dumny i waleczny w rytm polskiego hymnu…"Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy. Co nam obca przemoc  wzięła szablą odbierzemy…."

Analizując całość monumentalnej rzeźby dostrzegamy, że artysta celowo zrezygnował z eksponowania detali, koncentrując się nad czystą formą podporządkowaną całej kompozycji. Uzyskał przez to niezwykłą siłę symbolu, znaku, wyrazu, który działa na wyobraźnię i wstrząsa swoją formą, fakturą, linią, światłem i kolorem patynowanego brązu.  Pityński zrealizował czystą rzeźbę polską o polskiej formie i kompozycji,  przepełnioną patriotyczną symboliką, która pozwala nam w pełni zrozumieć jej przesłanie. Świadomie odszedł od wyeksponowania realistycznych szczegółów, tak charakterystycznych dla innych jego monumentalnych realizacji, by pokazać coś co jest niewidzialne: "temperaturę polskiej krw", niezniszczalnego "Ducha Narodu Polskiego", nasz patriotyzm i umiłowanie wolności za wszelką cenę.

"Patriota" to monumentalne dzieło sztuki, w znaczeniu fizycznym i symbolicznym, skupiającym w sobie symbolikę wielu pomników Pityńskiego. Pityński w swoich ciągłych poszukiwaniach czystej polskie formy, w "Patriocie" zdaje się osiągnął to czego poszukiwał w swoich wielu monumentalnych pomnikach od lat. Jest to pomnik niezwykle ważny w dziejach polskiej sztuki. Jego znaczenie można przyrównać do rzeźby "Warszawskiej Nike" Mariana Koniecznego, której postawienie przed laty wzbudziło tak wiele emocji. Teraz w Stalowej Woli staje pomnik byłego ucznia Koniecznego, Andrzeja Pityńskiego, który swoim dziełem pokazuje, że nie mitologiczna bogini "Nike" jest prawdziwym symbolem walczącej Polski, ale to "Patriota", polski husarz uosabia walczącego i niepokonanego "Ducha Narodu Polskiego". Jest on naszym oryginalnym symbolem, niespotykanym nigdzie w sztuce światowej. Polski uskrzydlony husarz, z którego wizerunkiem utożsamiają się Polacy jest naszym narodowym symbolem niezłomności, walki, zwycięstwa i umiłowania wolności narodu polskiego.

"Patriota" oprócz swojego wielkiego narodowego wymiaru symbolicznie odzwierciedla także historię Stalowej Woli i patriotyczną postawę jej mieszkańców w okresie II wojny światowej i po niej, w czasach narodzin "Solidarności" i okresu stanu wojennego.  Miasto powstało w okresie międzywojennym wraz z rozpoczęciem budowy Centralnego Okręgu przemysłowego. Swoją nazwę zawdzięcza słowom ówczesnego Ministra Spraw Wojskowych, gen. Tadeusza Kasprzyckiego, który o budowie COP-u powiedział, że "jest to stalowa wola narodu polskiego wybicia się na nowoczesność". Niemal 75 lat po tych słowach w Stalowej Woli stanęła monumentalna rzeźba nie ze stali, ale z brązu, która stanie się także symbolem tego miasta i jej mieszkańców.

"Patriota" ma 12 metrów wysokości i stoi na cokole o wysokości 2 metrów. Rzeźba została odlana w brązie w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Jej realizacja została sfinansowana przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce Okręg 2, którego komendantem jest Antoni Chrościelewski (b. zesłaniec syberyjski, żołnierz II Korpusu Polskiego, uczestnik Bitwy pod Monte Cassino). Uroczyste odsłonięcie "Patrioty" odbyło się w Stalowej Woli 11 września 2011 roku w rocznicę bitwy króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Poświęcenia monumentu dokonał proboszcz Parafii Św. Józefa w Passaic w Stanie New Jersey ks. Stanisław Leśniowski

Tekst i zdjęcia pomnika: dr Witold Zych 
/historyk sztuki, absolwent KUL w Lublinie/ 
 
 

KLIKNIJ NA ZDJĘCIE, ABY UZYSKAĆ POWIĘKSZENIE

.

.

.

.
Na zdjęciu: Mistrz Andrzej Pityński i komendant Okręgu 2. SWAP Antoni Chrościelewski na tle pomnika "Patrioty" w Stalowej Woli, 11.IX.2011 r. Fot. - Teofil Lachowicz
.
.

Powrót do archiwum wydarzeń